Ünlü ekonomist Daron Acemoğlu’nun 2024 Nobel Ekonomi Ödülünü kazanması üzerine sol entelijansiyadan da değerlendirmeler gelmeye başladı. Cumhuriyet yazarı Orhan Bursalı ödülün ardında muazzam bir çalışma var derken soL Haber Portalı’ndan Fatih Yaşlı ve Serdal Bahçe Acemoğlu’nu eleştirdi.
“ACEMOĞLU İLE ŞİMŞEK: BİR MADALYONUN İKİ YÜZÜ”
soL yazarı Fatih Yaşlı, Daron Acemoğlu’nu Batıya ve Doğuya özsel ve değişmez nitelikler atfetmek ve “bütün burjuva iktisatçıları gibi yoksulluğun nedeninin bizzat yoksullar olduğunu” ileri sürmekle eleştirdi. “Acemoğlu ve Robinson, tıpkı Harari gibi son yıllarda Batıda moda olan ve çok satan her şeyi açıklama iddiasındaki liberal büyük anlatı kitaplarından birinin yazarları ve iktisatçı olarak bu seneki Nobel’i aldılar” diyen Yaşlı, Daron Acemoğlu ile Mehmet Şimşek’in “bir madalyonun iki yüzü” olduğunu savundu.
Yaşlı, yazısında şu görüşleri savundu:
“Buradan çıkış ne Acemoğlu tarzı inovasyoncu, teknoloji fetişisti bir modelle mümkün olabilir ne de Şimşek programında somutlaşan piyasacılıkla dinciliğin ölümcül sentezi bu ülkeyi bir adım ileri götürebilir. Çünkü her iki model de nihayetinde azınlığın çoğunluk üzerindeki tahakkümü ve azınlığın çoğunluğu sömürmesi üzerine kuruludur; ilkinin daha ‘insaflı’ olması ise bu hakikati değiştirmez.
Her ikisi de kapitalizmin farklı versiyonlarına tekabül eden ama piyasacılıkta uzlaşan bu iki modeli aşan, sermayeyi değil emeği, özel olanı değil kamusal olanı, özel çıkarları değil kamunun çıkarlarını merkeze alan, kalkınmacı, planlama esasına dayanan, ekolojik, halkı iktisadi karar alma süreçlerine dahil eden, refahı hızla artıracak bir sosyalist model ise sadece bizim değil bütün insanlığın kurtuluşu için sahici tek alternatif olabilir.
“AKLAYICI HİKAYE…”
Yine soL Haber’den Serdal Bahçe “Emperyalizmin apolojisi ve Nobel” başlıklı bir yazı kaleme alarak Acemoğlu’nun Nobel ödülü almasını değerlendirdi. “Acemoğlu ve Robinson’un kapsayıcı kurumlarını örnek gösterdikleri ABD’de bugün hapishanelerdeki her 10 kişiden 9’u siyahi ya da Latinodur. Ne kapsayıcılık ama…” diyen Bahçe, “hakkaniyetsizliği aklayıcı bir hikaye anlattıkları için aldılar Nobeli” yorumunu yaptı.
“Acemoğlu son yılarda bir tür Trump histerisi yaşamaktadır, Demokratları tutuğunu apaçık ifade etmektedir (tüm Demokratları değil tabi; örneğin Bernie Sanders’ın başkan adaylığına onu fazla ‘sosyalist’ bulduğu için karşı çıkmıştı). Ona göre Trump ABD’nin anlı ve de şanlı demokrasisi için büyük bir tehdittir. Hani Amerika’nın kapsayıcı kurumları demokrasiyi ve gelişmenin sağlıklı dinamiklerini garantiye alıyordu? Peki ama öyleyse nereden çıktı bu Trump melaneti şimdi? ABD dünyada gelir dağılımının en bozuk olduğu ülkelerden biri. Evsiz ve sigorta güvencesi olmadığı için sağlık hizmetlerinden yararlanamayan milyonların yaşadığı bir ülke. Sıradan halkın çocuklarının üniversiteye yüksek harçlardan dolayı gidemediği, gitse bile bir ömür boyu borç ödedikleri, kapitalizmin hakkaniyetsizliklerinin en kristalize şekilde hissedildiği bir ülke ABD. Acemoğlu ve Robinson’un idealize ettikleri ‘kapsayıcı’ emperyalist Amerika aslında milyonların en temel insani gereklerden dışlandığı bir yeryüzü cehennemi. Bunları anlatmış olsalardı Nobele layık görülmeyeceklerdi Acemoğlu ve Robinson. Bunları yok saydıkları ve hakkaniyetsizliği aklayıcı bir hikaye anlattıkları için aldılar Nobeli. Şaşırtmadılar.”
“MUAZZAM BİR ÇALIŞMA…”
Cumhuriyet yazarı Orhan Bursalı ise “Muazzam bir çalışma var ödülünün ardında. Helal olsun” dedi. Bursalı, Acemoğlu hakkında şu yorumda bulundu: “Türkiye’de iktidarın, politikacıların kendi ülkesinden çıkan bu dünya çapındaki insanın çalışmalarından öncelikle ders çıkarması gerekirken Acemoğlu’nun söylediklerinin tam tersini uyguladılar. Sonuç ortada… Akıllarına gelen ise Davutoğlu zamanında Daron Bey’e Avrupa’da büyükelçilik önermekti!”
DARON ACEMOĞLU KİMDİR
Daron Acemoğlu 1967 yılında İstanbul’da doğdu. Ermeni kökenli olan Acemoğlu’nun babası hukukçu Kevork Acemoğlu.
İlköğrenimini İstanbul Kadıköy’deki Aramyan Uncuyan Ermeni İlkokulunda tamamladıktan sonra 1986’da Galatasaray Lisesinden mezun oldu. Lisans derecesini İngiltere’nin York Üniversitesi’nde Matematiksel Ekonomi ve Ekonometri Bölümü’nde (1989) tamamladı; yüksek lisans (1990) ve doktora (1992) derecelerini Londra Ekonomi Okulundan aldı. 1992-1993 yılları arasında Londra Ekonomi Okulu’nda ders verdi. 1993’ten itibaren akademik kariyerine ABD’de Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) devam etmektedir. 2000 yılında ekonomi profesörü ve 2019 yılında da, üniversitede bir öğretim üyesine verilebilecek en yüksek unvan olan enstitü profesörü ünvanını aldı.
Klasik büyüme ve kalkınma teori ve modellerine farklı bir perspektifle yaklaşımı nedeniyle Sosyal Bilimler dalında 2013 yılı T.C. Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’nün, Acemoğlu’na verilmesi uygun görüldü. Acemoğlu’na ödülü, 24 Aralık 2013 tarihinde gerçekleşen törende Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından verildi.
Utrecht, Bilkent, Bath, Boğaziçi ve Atina üniversiteleri ile Paris’teki Ecole Normale Supérieure tarafından fahri doktor unvanıyla ödüllendirilen Acemoğlu’na 2019 yılında MIT tarafından “Enstitü Profesörü’, 2021 yılında İngiliz Akademisi tarafından Onur Üyesi unvanı verildi.
Acemoğlu, Review of Economics and Statistics ve Journal of Economic Growth dergilerinin yardımcı editörlüğünü yürütmekte. Bilim Akademisi üyesi olan Acemoğlu, oyun ve optimizasyon teorisi üzerine yaptığı araştırmalarıyla tanınan Asuman Özdağlar ile evlidir ve çiftin Arda ve Aras adlarında iki erkek çocuğu var.
